CHARAKTEROPATIA

08 kw. CHARAKTEROPATIA

Łagodniejsza twarz psychopatii? Psychopata kojarzy nam się z osobą bezduszną, okrutną, pozbawioną ludzkich odruchów i uczuć wyższych. Charakteropata nie brzmi lepiej. Dla większości osób nie posiadających specjalistycznej wiedzy, nie poruszających się biegle w zawiłych labiryntach ludzkiej osobowości, określenia te są bardzo podobne i budzą równie negatywne skojarzenia. Poglądy na charakteropatię są różne – dla jednych, jest to po prostu łagodniejsza forma psychopatii, dla innych zupełnie odmienne zaburzenie. Prawda, jak to zwykle bywa w takich przypadkach, leży po środku.

Czym jest charakteropatia?

Mianem charakteropatii określa się przypadki zmian osobowości mające charakter zaburzeń psychopatycznych, dotyczące sfery emocjonalno – popędowej, których podłożem są urazy mózgu. Zaburzenie to, nazywane inaczej organicznym zaburzeniem osobowości, przyjmować może różne postaci, jednak najogólniej scharakteryzować je można jako zaburzenia emocji i popędów oraz upośledzenie zdolności kierowania i kontrolowania własnych zachowań. Termin charakteropatia bywa często utożsamiany z takimi zaburzeniami jak psychopatia, socjopatia bądź antyspołeczne zaburzenie osobowości.

Objawy

W Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych i Zaburzeń Zachowania ICD-10, którą psychologowie i psychiatrzy posługują się w celu postawienia diagnozy, charakteropatia opisywana jest pod nazwą organicznych zaburzeń osobowości. O zaburzeniu tym można mówić, jeśli spełnione są pewne ogólne warunki, mianowicie: uszkodzenie, choroba bądź dysfunkcja mózgu została obiektywnie potwierdzona, osoba nie wykazuje zaburzeń w zakresie świadomości oraz istotnych deficytów pamięci oraz nie stwierdzono innych zaburzeń osobowości. Autorzy Klasyfikacji uznali, iż dla rozpoznania charakteropatii konieczne jest występowanie przynajmniej trzech z pośród następujących objawów:

1. Niska wytrwałość w dążeniu do celu, szczególnie jeśli wymaga on długotrwałego zaangażowania, a nagroda jest odroczona w czasie
2. Występuje przynajmniej jedna ze wskazanych zmian emocjonalnych:

• ​Chwiejność emocjonalna
• Euforia lub płytkie, niedostosowane do sytuacji dowcipkowanie
• Drażliwość, wybuchy gniewu i agresji
• Apatia

3. ​Wyrażanie potrzeb i impulsów bez zważania na ich konsekwencje (np. podejmowanie działań antyspołecznych typu kradzieże, rozboje, nieodpowiednie propozycje seksualne)
4. Zaburzenia procesów poznawczych:

• ​Nadmierna podejrzliwość, nastawienia paranoiczne
• Nadmierna koncentracja na religijności, skłonność do klasyfikowania zachowań innych ludzi na dobre i złe

5. ​Zmiana liczby i płynności wypowiedzi objawiająca się drobiazgowością, wydłużanie wypowiedzi spowodowane obniżoną zdolnością zmiany tematu itp.
6. Zmiany w zakresie zachowań seksualnych – zmniejszone zainteresowanie seksem lub zmiany preferencji seksualnych

​Typy charakteropatii     

Ze względu na dominację określonych objawów, wyróżnia się kilka podtypów charakteropatii:

• Charakteropatia z rzekomym upośledzeniem lub apatyczna – gdy dominują: obniżona wytrwałość w dążeniu do celu oraz apatia
• Charakteropatia rzekomo – psychopatyczna – dominacja obniżonej wytrwałości w realizacji celów oraz drażliwość, wybuchy gniewu i agresji, a także wyraźny brak kontroli impulsów
• Charakteropatia w padaczce limbicznej – połączenie zaburzeń procesów poznawczych i zmiany ilości i jakości wypowiedzi

Podłoże uszkodzenia organicznego mózgu prowadzące do charakteropatii może być różne. Mogą one być zarówno efektem przebytego urazu, śpiączki lub padaczki, a także nadużywania substancji psychoaktywnych. Wśród najczęściej spotykanych klasyfikacji charakteropatii wyróżnia się:

• Charakteropatię padaczkową
• Charakteropatię alkoholową.

​U niektórych osób chorujących na padaczkę, zaobserwować można zmiany zachowania, wskazujące na zaburzenia osobowości. Szczególnie często zmiany te występują u osób cierpiących na padaczkę skroniową. U chorych na epilepsję często spotyka się następujące symptomy charakteropatii: rozwlekłość wypowiedzi, nadmierna drobiazgowość w mowie i działaniu, trudności w zmianie tematu myślenia oraz wykonywaniu w tym samym czasie różnych czynności. Ponadto osoby cierpiące na charakteropatię padaczkową cechują się często nadmierną religijnością, a także łatwo wpadają w gniew, przejawiają silną zazdrość oraz skłonność do egzaltacji.

Charakteropatia alkoholowa, zwana także psychodegradacją alkoholową, to zespół zmian osobowości, charakteryzujący się zubożeniem życia społecznego i uczuciowego, spadkiem motywacji do działania, ograniczeniem zainteresowań oraz upośledzeniem umiejętności planowania i przewidywania skutków swoich działań. Zmiany te są nieodwracalne i wynikają z przewlekłego nadużywania alkoholu, w wyniku którego doszło do uszkodzenia tkanki nerwowej.

Charakteropatia a psychopatia

Termin charakteropatia wyjaśniony został we wcześniejszych częściach tego artykułu. Jak zostało to wcześniej zasygnalizowane, zdarza się, iż jest on stosowany w odniesieniu do innych zaburzeń, np. psychopatii i socjopatii. Niektórzy autorzy jako synonimu charakteropatii używają określenia „pseudopsychopatia”, sugerujące związek pomiędzy tymi zaburzeniami. Rzeczywiście, istnieją pewne cechy wspólne dla psycho- i charakteropatów, jednak nie można tych zaburzeń całkowicie utożsamiać.

Psychopatia jest to zaburzenie osobowości charakteryzujące się bezwzględnym nieliczeniem się z uczuciami innych ludzi, poczuciem braku odpowiedzialności, objawiającym się nierespektowaniem norm społecznych oraz brakiem zdolności do nawiązywania i utrzymywania trwałych związków. Osoby psychopatyczne bardzo źle znoszą stany frustracji, reagując na nie gwałtowną agresją. Ponadto psychopaci nie doświadczają poczucia winy i przekonani są o swojej bezkarności. Objawem charakterystycznym dla osobowości psychopatycznej jest także skłonność do obarczania innych ludzi winą za swoje czyny, a także racjonalizowania swoich przestępczych zachowań. Po więcej informacji na temat tego zaburzenia odsyłam do artykułu „Seryjni mordercy kontra psychopaci w garniturach – czy coś ich różni?” (http://wiecjestem.us.edu.pl/seryjni-mordercy-kontra-psychopaci-w-garniturach-czy-cos-ich-rozni).

Podstawową różnicą pomiędzy charakteropatią i psychopatią jest to, że w przypadku tej pierwszej przyczyną zaburzeń jest uszkodzenie mózgu. Źródła psychopatii wciąż jeszcze nie są poznane, jednak poszukuje się ich zarówno w biologii człowieka, jak i w jego środowisku. Ponadto psychologowie są zdania, że pewne symptomy psychopatii widoczne są już w dzieciństwie, natomiast charakteropatia może ujawnić się w dorosłości, nawet jeżeli wcześniej nic na to nie wskazywało.

Podsumowanie

Charakteropatia to zaburzenie osobowości. Od pozostałych zaburzeń z tej grupy odróżnia ją to, iż posiada ona podłoże organiczne. Zmiany osobowości będące wynikiem uszkodzenia mózgu zbliżone są do zmian widocznych w przypadku diagnozowania psychopatii. Trudno jednoznacznie stwierdzić, że charakteropatia jest po prostu łagodniejszą wersją psychopatii. Objawy organicznych zaburzeń osobowości mogą, ale nie muszą przybierać mniejszą intensywność niż objawy psychopatii. Jedno jest pewne: diagnozowanie zaburzeń osobowości jest trudne i prawidłowo mogą zrobić to wyłącznie osoby, posiadające specjalistyczną wiedzę i kompetencje. Dziwne, niecodzienne, antyspołeczne zachowania wcale nie muszą świadczyć o zaburzeniach osobowości, jednak jeśli w naszym otoczeniu pojawia się osoba, której zachowanie w znaczny sposób odbiega od norm społecznych, warto zachować czujność.

WIECJESTEM.US.EDU.PL

Tutaj ten opis